Giới thiệu về hệ điều hành RouterOS và SwitchOS

RouterOS

RouterOS của MikroTik được xem là một hệ điều hành định tuyến ưu việt, tích hợp đầy đủ tính năng chuyên sâu và khả năng tối ưu hóa hiệu suất, được thiết kế đặc biệt để vận hành trơn tru trên các thiết bị phần cứng của hãng. Không chỉ dừng lại ở vai trò một hệ điều hành thông thường, RouterOS sở hữu kiến trúc linh hoạt cho phép triển khai cả hệ thống mạng quy mô nhỏ như hộ gia đình lẫn những hạ tầng mạng doanh nghiệp phân tầng phức tạp với yêu cầu bảo mật cao và lưu lượng truy cập khổng lồ.

Về mặt chức năng, hệ điều hành này được trang bị bộ công cụ mạng đa lớp: từ định tuyến tĩnh (static routing) đến các giao thức định tuyến động tiên tiến như OSPF hay BGP cho hệ thống mạng phân tán; hệ thống VPN đa dạng (IPsec, SSL, PPTP) hỗ trợ kết nối bảo mật xuyên biên giới; tường lửa (firewall) với cơ chế stateful inspection để kiểm soát luồng dữ liệu chi tiết; QoS (Quality of Service) để ưu tiên hóa lưu lượng theo lớp dịch vụ; cùng module hotspot tích hợp xác thực người dùng và quản lý băng thông. Bên cạnh đó còn hỗ trợ IPv4/IPv6 dual stack, proxy web, monitoring real-time cùng hàng trăm tính năng mở rộng khác thông qua gói package.

Điểm nhấn đột phá của RouterOS nằm ở khả năng tùy biến gần như vô hạn: người dùng có thể can thiệp sâu vào nhân hệ thống để thiết lập các rule định tuyến phức tạp, điều chỉnh thuật toán xử lý packet, hay thậm chí viết script tự động hóa tác vụ thông qua ngôn ngữ riêng. Tính mở này giúp hệ thống thích ứng với mọi kịch bản vận hành đặc thù, từ cân bằng tải đa đường (load balancing) đến xây dựng mạng overlay.

SwitchOS

SwitchOS, hệ điều hành chuyên dụng do MikroTik phát triển được xây dựng như một giải pháp tối ưu hóa cho dòng thiết bị chuyển mạch (switch) của hãng, hướng đến mục tiêu đơn giản hóa quy trình vận hành và nâng cao trải nghiệm quản trị mạng LAN. Được thiết kế với triết lý “tối giản nhưng hiệu quả”, SwitchOS loại bỏ những yếu tố phức tạp không cần thiết, tập trung vào nền tảng chuyển mạch cốt lõi, giúp cả quản trị viên nghiệp dư lẫn chuyên gia đều dễ dàng triển khai hệ thống mạng ổn định chỉ qua vài thao tác cấu hình cơ bản.

Khác biệt với những hệ điều hành mạng đa tầng lớp, SwitchOS sở hữu cấu trúc menu phân cấp rõ ràng kết hợp bảng điều khiển đồ họa trực quan, biến những khái niệm kỹ thuật như QoS hay port security thành các tùy chọn cấu hình dạng “toggle on/off”. Hệ thống wizard tự động hướng dẫn từng bước thiết lập, tích hợp công cụ phân tích lưu lượng mạng theo thời gian thực (real-time traffic monitoring) giúp người dùng nhanh chóng phát hiện điểm nghẽn hoặc lỗi kết nối mà không cần thông qua dòng lệnh phức tạp.
SwitchOS tích hợp đầy đủ bộ giao thức chuyển mạch thiết yếu:

• VLAN (Virtual LAN): Cho phép phân đoạn mạng logic độc lập, tăng cường bảo mật và quản lý broadcast domain hiệu quả.
• STP/RSTP (Spanning Tree Protocol): Cơ chế chống loop động, tự động dự phòng đường truyền để đảm bảo tính sẵn sàng 24/7.
• Link Aggregation (LACP): Ghép nhóm cổng vật lý thành kênh liên kết ảo tốc độ cao, cân bằng tải thông minh và failover mượt mà.

Ngoài ra, hệ điều hành SwitchOS còn hỗ trợ IGMP snooping cho ứng dụng multicast, port mirroring để giám sát sâu lưu lượng cùng bộ lọc MAC/IP/Port linh hoạt giúp kiểm soát truy cập chi tiết đến từng thiết bị.

Với cách tiếp cận “zero learning curve”, SwitchOS không chỉ là giải pháp tiết kiệm thời gian triển khai mà còn tối ưu chi phí vận hành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ muốn xây dựng hạ tầng mạng ổn định mà không cần đầu tư lớn vào đội ngũ kỹ thuật chuyên nghiệp.

Khi nào nên chuyển đổi giữa RouterOS và SwitchOS?

Quyết định lựa chọn giữa RouterOS và SwitchOS cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên phân tích chi tiết về yêu cầu kỹ thuật, quy mô triển khai và mục tiêu vận hành hệ thống mạng. RouterOS thể hiện ưu thế vượt trội trong các kịch bản yêu cầu kiến trúc mạng phân tầng phức tạp khi:

1. Triển khai hệ thống đa dịch vụ tích hợp: Hỗ trợ đầy đủ các giao thức định tuyến động (BGP/OSPF), cơ chế load-balancing tiên tiến, và khả năng thiết lập các tunnel VPN đa dạng (IPsec, SSTP, L2TP) phù hợp cho mô hình mạng doanh nghiệp đa chi nhánh.
2. Yêu cầu tùy biến sâu lớp network stack: Cho phép can thiệp đến mức packet processing thông qua firewall rules dạng stateful/stateless, QoS với traffic shaping chi tiết đến từng flow, cùng khả năng lập trình tự động hóa thông qua API và scripting.
3. Quản trị mạng đa phương thức: Hỗ trợ đồng thời các giao diện quản trị từ web-based GUI cho thao tác cơ bản đến CLI dạng terminal cho cấu hình chuyên sâu, kết hợp với các giải pháp giám sát tập trung qua SNMP/REST API.

Ngược lại, SwitchOS tỏ ra tối ưu hơn trong môi trường yêu cầu sự tối giản hóa quá trình vận hành với:

1. Kiến trúc plug-and-play cho mạng layer 2: Tập trung vào hiệu năng switching thuần túy với độ trễ cực thấp (<1μs), hỗ trợ các chuẩn Ethernet cao tốc (10GbE/40GbE) và cơ chế loop prevention (STP/RSTP/MSTP) tự động hóa.
2. Giảm thiểu độ phức tạp vận hành: Giao diện quản trị tập trung vào port management đơn giản, VLAN configuration trực quan và tính năng monitoring cơ bản không yêu cầu chuyên môn sâu.
3. Tối ưu hóa hiệu suất phần cứng: Sử dụng hiệu quả ASIC switching cho băng thông line-rate ở mọi cổng, hỗ trợ các tính năng layer 2 nâng cao như static routing đơn giản, link aggregation (LACP) mà không ảnh hưởng hiệu năng.

Hướng dẫn chuyển đổi giữa RouterOS và SwitchOS

Lưu ý: Quá trình chuyển đổi giữa RouterOS và SwitchOS sẽ xóa toàn bộ cấu hình hiện tại của bạn. Vì vậy, hãy sao lưu cấu hình trước khi thực hiện chuyển đổi.

Chuyển đổi từ RouterOS sang SwitchOS

Bạn có thể chuyển đổi từ RouterOS sang SwitchOS bằng hai cách:

Cách 1: Sử dụng giao diện WebFig

1. Truy cập vào giao diện WebFig của thiết bị MikroTik.
2. Chọn System -> RouterBOARD. Nhấn Settings
3. Trong mục Boot OS, chọn SwOS.
4. Nhấn Apply và khởi động lại thiết bị.

Cách 2: Sử dụng giao diện dòng lệnh (CLI)

1. Kết nối vào thiết bị MikroTik thông qua giao diện dòng lệnh (CLI).
2. Thực hiện lệnh sau: /system routerboard set boot-os=swos
3. Khởi động lại thiết bị. 

Chuyển đổi từ SwitchOS sang RouterOS

Bạn cũng có thể chuyển đổi từ SwitchOS sang RouterOS bằng hai cách:

Cách 1: Sử dụng giao diện WebFig

1. Truy cập vào giao diện WebFig của thiết bị MikroTik.
2. Chọn System -> RouterBOARD.
3. Trong mục Boot OS, chọn RouterOS.
4. Nhấn Apply và khởi động lại thiết bị.

Cách 2: Sử dụng giao diện dòng lệnh (CLI)

1. Kết nối vào thiết bị MikroTik thông qua giao diện dòng lệnh (CLI).
2. Thực hiện lệnh sau: /system routerboard set boot-os=routeros
3. Khởi động lại thiết bị.

Các vấn đề thường gặp và cách khắc phục

Vấn đề 1: Thiết bị không khởi động sau khi chuyển đổi.

Khắc phục:

• Kiểm tra lại phiên bản RouterOS hoặc SwitchOS bạn đã cài đặt.
• Thử cài đặt lại phiên bản khác.
• Liên hệ với bộ phận hỗ trợ của MikroTik để được giúp đỡ.

Vấn đề 2: Không thể truy cập vào giao diện quản lý sau khi chuyển đổi.

Khắc phục:

• Kiểm tra địa chỉ IP của thiết bị.
• Kiểm tra kết nối mạng.
• Thử khởi động lại thiết bị.

Tổng kết

Việc chuyển đổi giữa RouterOS và SwitchOS trên thiết bị MikroTik là một quá trình đơn giản và dễ dàng. Với hướng dẫn trong bài viết này, bạn có thể tận dụng tối đa sức mạnh của cả hai hệ điều hành  RouterOS và SwitchOS trên Mikrotik, xây dựng và quản lý hệ thống mạng một cách hiệu quả. Nếu còn gặp bất kỳ vấn đề nào khác, hãy liên hệ ngay với Việt Tuấn để được tư vấn và hỗ trợ.